Deze week maar één foto>>>>

RECOLETA (04-06-2002)

"REQUIESCANT IN PACE - RUST IN VREDE" staat er in grote letters boven de imposante ingang van de begraafplaats "Recoleta" in Buenos Aires. Of het daar altijd van komt, is wat twijfelachtig, want Recoleta is óók een toeristische trekpleister. Volgens de liefhebbers van monumentale grafkunst is het, samen met Père LaChaise in Parijs, één van de mooiste begraafplaatsen ter wereld. Beide hebben bovendien een beroemde publiekstrekker binnen de muren. In Parijs het graf van Jim Morrison, de zanger van de fameuze rockgroep The Doors en in Buenos Aires dat van Evita Perón, wereldberoemd door de op haar leven gebaseerde musical. In Recoleta kijken de toeristen meestal niet verder dan het bescheiden graf van Evita, terwijl er toch zo veel meer te zien is wat de moeite waard is.

Begraafplaats is geen goede omschrijving, want Recolta is meer een ommuurde dodenstad. De graven zijn, in tegenstelling tot wat in Nederland gebruikelijk is, geen gaten in de grond met een stenen plaat er op, maar het zijn rijtjeshuisjes met een diepe kelderruimte, waarin vaak vele generaties familieleden hun laatste rustplaats vinden. Recoleta heeft een eigen stratenplan, riolering, verlichting en een groenvoorziening. Omdat het midden in een stadswijk ligt, ontbreekt de mogelijkheid om uit te breiden, waardoor de prijzen voor een grafruimte flink kunnen oplopen. Volgens ingewijden, bedroeg de vraagprijs vorig jaar zo'n US$ 20.000 per vierkante meter, veel armen zullen derhalve elders hun zielerust moeten zoeken. De medeburgers die het zich wel kunnen permiteren, bouwden en bouwen in Recoleta het liefst een zo opzichtig mogelijke rustplaats voor hun overleden verwanten.

Als je Recoleta binnen loopt, kom je langs de "hoofdstraat" de rustplaatsen van veel straatnamen in het centrum van Buenos Aires tegen. Presidenten dus, Generaals, helden uit de stijd tegen de Spaanse kolonisatoren en andere echte of vermeend verdienstelijke Argentijnen. Het groene grafmonument van Admiraal Brown, die meehielp het Spaanse koloniale juk af te werpen, bestaat uit een soort schoorsteen van een stoomschip. Op weg naar mijn werk kom ik iedere dag door "zijn" straat. Schuin tegenover Almirante Brown de tombe van Carlos Pellegrini, die aan het eind van de 19e eeuw over een toen ook al bijna failliet Argentinië presideerde. In tegenstelling tot de huidige President, slaagde Pellegrini er wel in het geld bij elkaar te krijgen om de buitenlandse schulden af te lossen. De naar hem vernoemde straat loopt parallel aan de breedste boulevard ter wereld, de Avenida de 9 julio, door het hart van de stad.

De sobere crypte van Generaal Aramburu, valt vrijwel in het niet bij het protserige en monumentale graf van Pellegrini en sluit erg goed aan bij de Calvinistische Nederlandse smaak voor grafmonumenten. Het is een laag gehouden constructie van grijs graniet met er boven op een opengeslagen wetboek. Aan de zijkanten teksten die Aramburu tijdens zijn leven uitsprak, zoals "El progreso, fundamento del bienestar general, es el obra de los pueblos y resultado de la riqueza justamente distribuida -De vooruitgang, basis voor algemeen welzijn, is het werk van het volk en het resultaat van rechtvaardig verdeelde rijkdom." 't Klinkt erg mooi, maar de generaal was een ouderwetse houwdegen, hij leidde een staatsgreep tegen Perón, verbood zelfs het gebruik van het woord Perón en verzond het stoffelijk overschot van Eva Perón met de diplomatieke post naar het Europa. In 1970 werd hij door de linkse guerillagroep de Monteneros ontvoerd en vermoord en werd zijn lijk net zo lang gegijzeld tot dat van Eva Perón naar Argentinië was teruggekeerd. Aramburu is nog te kort dood om al een naar hem vernoemde straat te hebben.

Evita, Maria Eva Duarte Perón, is in een bescheiden rijtjeshuisje bijgezet. Op de plattegrond van Recoleta, waarop de beroemde Argentijnen met coördinaten en nummers staan aangegeven, is zij te vinden in straat C7 graf 89. De gevel van het graf, bekleed met zwart marmer, is ruim twee meter hoog en een meter breed. Boven de deur staat "Familia Duarte" er naast zijn een aantal koperen borden met huldeblijken bevestigd van onder anderen "Uw discipelen." Evita is te gast in de crypte van haar zuster Elena en zwager Alfredo Arrieta, een voormalige senator. Haar kist is diep in een speciaal gegraven gang bijgezet, om te voorkomen dat haar gebalsemde lichaam nogmaals zal worden ontvoerd.

Bij Evita in de buurt liggen, net zoals tijdens haar leven, luxe en eenvoud vlak bij elkaar. Eén straat verderop is de toegang tot de grafkelder van Adolfo Lamarque, poëet, 1852 - 1888, afgesloten met een roestige fietsketting. De ouders van Liliane Crociati de Szaszak, 1944 - 1970, waren duidelijk beter bij kas toen hun dochter tijdens haar huwelijksreis overleed. Het hotel in Oostenrijk waar zij en haar echtgenoot verbleven, werd door een lawine bedolven en stortte in, om haar te gedenken werd een grafruimte op Recoleta gekocht. Een architect ontwierp een luchtig zomerhuisje, een binnenhuisarchitect richtte het in met met foto's en schilderijen waarop zij en haar hond staan. Buiten, in de voortuin, staat een levengroot én levensecht bronzen beeld van Liliane met haar lievelingshond aan haar zijde, uiteraard het werk van een bekende beeldhouwer. Menig nog levende Argentijn moet het met minder doen.

Een paar straten de andere kant op staat de zandstenen gothische mini-kathedraal, die door Otilia Noël de Ramos Otero ter nagedachtenis van haar echtgenoor Ramos Otero werd gebouwd. De dubbele grafruimte ligt op een hoek en heeft een voor- en achteringang. Beide ingangen worden door heiligen bewaakt, maar er heeft een beeldenstorm plaatsgevonden, de koppen van San Ignacio en San Roman naast de achterdeur zijn door vandalen gesneld. De poreuze gele zandsteen is trouwens behoorlijk aangetast door de luchtvervuiling, ik moet met mijn duim de vervuilde korrels wegwrijven om de namen van de heiligen zonder hoofd te kunnen ontcijferen. De kerk is hard aan een grote onderhoudsbeurt toe.

Er zijn meer grafruimtes die matig worden onderhouden. In de laatste rustplaats van de Jorge Castelhun y Familia staan bezems, een ladder en verfblikken en dient zo te zien als opslagruimte voor de onderhoudsdienst. De crypte van de Familias Bordes y Corta, in dezelfde wijk, meet twee bij twee meter, de deur staat op een kier. Mijn nieuwsgierigheid wint het zonder veel moeite van de vraag of je grafschennis pleegt als je ongevraagd op bezoek gaat. De deur op zich is al de moeite waard, een art deco ontwerp met ramen van geslepen glas. Wat ik naar binnen kijkend zie, is minder fraai. Op de begane grond is een soort halve marmeren tafel tegen de achtermuur geplaatst. Op de tafel veel stof en gruis, naast de foto van Francesco Bordes, een kruis en een monstrans liggen een paar lege frisdankblikjes, ik ben niet de eerste ongenode gast. Onder de tafel staat de kist met de stoffelijke resten van Francesco en eenmaal binnen ontdek ik zijn in wit marmer uitgehouwen borstbeeld op een sokkel. Het gruis op de tafel blijkt afkomstig van het langzaam inzakkende dak. Hoe een grafkelder in elkaar zit, wordt nu eveneens duidelijk. Links achter de deur is een ijzeren trapje naar beneden gaat, daar staan langs de muren, in een ruimte die zo'n twee meter hoog is, stellingen met daarin drie hoog doodskisten gestapeld. De vloer wordt gevormd door een ijzeren rooster, waarin een luik zit om nog een verdieping verder af te dalen, maar zo ver gaat mijn nieuwsgierigheid nu ook weer niet. Francesco Bordes overleed in 1908 en had waarschijnlijk een timmerwerkplaats of een aannemerij, dat leid ik althans af uit de hamer, knijptang, passer en driehoek die op een gedenkplaat van zijn "dankbare personeel" staan afgebeeld. "Francesco Bordes, Modelo de Abnegiaciónes y Nobles Sentimientos - Francesco Bordes voorbeeld van onzelfzuchtigheid en oprecht plichtsbesef" een tekst uit een tijd toen de arbeidsverhoudingen nog zuiver waren en het personeel tegen de werkgever opkeek. Verder over Recoleta zwervend, kom ik tot de ontdekking er ook sprake is van seriebouw, want dezelfde gevel met dezelfde mooie deurtjes als bij Bordes zie ik minstens nog een keer of tien.

Het gebouw van de "Sociedade Portuguesa de Socorros" uit 1885 vertegenwoordigt een ander veel voorkomend graftype dat mij sterk aan een ladenkast doet denken. Het zijn muren waar achter platen van zo'n 80 cm breed en een centimeter of 40 hoog een grafruimte ligt, hetzelfde systeem als een archiefkast, maar met wat diepere laden. Zelf noemen zij het een "Pantheon." De Portugezen hebben het flink aangepakt, zes hoog en zes breed hebben zij de overleden leden bovengronds voorgevel én achtergevel bijgezet. In de linker zijgevel is een deur die toegang tot een kelder geeft, de deur is niet afgesloten en ik besluit om ook hier een kijkje te nemen. Het eerste wat ik zie is een emaille bord met de tekst: "Het is verboden afval, papier of water in de grafkelder te gooien - het bestuur." De kelder lijkt overigens sprekend op een magazijn, waarin op de stellingen de kisten met daarin de resten van de niet langer meer hulpbehoevende Portugezen staan gestapeld.

Veel marmeren borstbeelden en bronzen reliëfs met afbeeldingen van de goede werken verricht tijdens het leven van de beroemde vaderlanders. Marco Avellaneda als afgevaardigde in het parlement. Zijn zoon President Nicolas Avellanada als voorvechter van beter onderwijs in een collegezaal, de medicus Rawson aan het werk in de operatiekamer en later als Senator in het Parlement. Verder beelden in alle denkbare maten en soorten, treurende weduwen en kinderen en veel droevige engelen, heel erg veel droevige engelen die de doden betreuren en verheerlijken. Want dat is Recoleta uiteindelijk, een prachtige verbeelding van het spreekwoord "Van de doden niets dan goeds".


© Jacques de Rhoter


© foto Jacques de Rhoter

Printversie

  Meer over Evita en Perón
  Evita voor beginners
  Evita voor gevorderden
  De wederopstanding van
  Eva Perón

  Evita is kwaad
  Día Peronista
  Ay Juancito
  Nood breekt wetten
  Evita als sprookjesfee
  Moord en doodslag op de
  Plaza de Mayo

  Een avondje uit in het
  Vaderland van het Geluk

  El avión negro
  Dagje Perón
  Dagje Perón - 2