BOLSA VERDE (06112002)

In september begon het allemaal zo optimistisch. Het gebruik van de groene vuilniszak zou de stad schoner maken en het “werk” van de catoneros minder smerig. Een bewustwordingscampagne via alle beschikbare media: radio, tv, kranten, internet en de reclamezuilen, werd door de stadsregering betaald. De rest werd overgelaten aan de grote supermarktketens – omdat het hun plastic boodschappentasjes zijn die hier als vuilniszakjes worden gebruikt - en uiteraard aan de Porteños zelf en dat is waar de schoen knelt. Ruim een maand na het begin van de campagne om papier en ander huisvuil gescheiden buiten te zetten, werd de smeekbede “COLABORE – DOE MEE” met dikke letters over de hiernaast afgebeelde poster gedrukt.

De stadsregering van Buenos Aires wil graag dat alle inwoners – de Porteños dus – zo snel mogelijk de Bolsa Verde – de Groene Tas - gaan gebruiken. Helaas vlot het niet zo erg. “Dat heeft geen enkele zin” antwoordde mijn vaste chauffeur Roque zeer beslist toen ik hem vroeg of hij zijn huisvuil al gescheiden buiten zette “ze klauwen toch iedere zak open”. “Ze” zijn de cartoneros, meestal langdurig werklozen die met de opbrengst van het weggegooide karton en papier dat ze ophalen het hoofd boven water proberen te houden. De Argentijnse cartonero is het zichtbaar bijproduct van de economische crisis die zo'n jaar geleden begon. Hij of zij halen die dozen en oud papier niet op omdat ze het leuk werk vinden, maar om bij gebrek aan adequate sociale voorzieningen een inkomen bij elkaar te scharrelen. Volgens recente publicaties zijn er in de agglomeratie Buenos Aires, waar zo’n 13 miljoen mensen wonen, ongeveer 40.000 cartoneros actief. Hoe zoiets wordt geteld is wat raadselachtig, in onze buurt kom je ‘s avonds na 8 uur op straat haast uitsluitend vuilniszakken omkerende cartoneros tegen. Soms hele gezinnen die in teamverband door het huishoudafval klauwen. Cartoneros worden door de overheid buiten de werkloosheidsstatistieken gehouden, ze worden gemakshalve als “zelfstandige ondernemers” beschouwd! Alleen een cynische ambtenaar kan zoiets bedenken en alleen een cynische regering kan zoiets tolereren.

In Argentinië bestond tot voor kort niet echt de impuls om te recyclen. Terwijl in veel arme landen om lege blikjes, petflessen en papier wordt gevochten en terwijl in rijke landen afgedragen kledingstukken, oud papier en lege flessen bewust naar de daarvoor bestemde containers worden gebracht, bestaat in Buenos Aires het één noch het ander. ‘t Was heel even een opluchting na Rio de Janeiro, waar op straat een bier- of frisdrankblikje al uit je handen werd getrokken voordat het goed en wel leeg was. Maar toch, het deed wat vreemd aan dat in een land waar de armoede zichtbaar aan het toenemen is, alles zomaar wordt weggegooid. Dat de vuilnisman iedere dag behalve op zaterdag langs komt, helpt ook niet echt. Zo krijg je nooit een goed idee hoeveel voor anderen waardevol materiaal je week in, week uit weggooit. Hoewel de gemeente adverteert om het huisvuil pas buiten te zetten als de vuilniswagen in zicht komt, zetten veel bedrijven het vuil buiten als ze sluiten. Ook de portier van ons gebouw zet het vuil buiten als zijn dagtaak erop zit en dat is ruim voordat de vuilnisman in de buurt is. Tegenover ons huis is een park waar iedere dag, vroeg in de avond, groepjes mensen op de bankjes zitten die het huisvuil in de buurt alvast met “geleende” winkelwagentjes hebben opgehaald. Zak voor zak wordt opengescheurd en met de blote handen nagepluisd. Het oude papier en het karton worden er uit gevist en de door ons en onze buren weggegooide harde pizzaranden zijn de de snacks van de dag. Wij vinden dat ronduit smerig.

De “bolsa verde” is een doodgewoon plastic boodschappentasje dat je bij het afrekenen in de supermarkt krijgt. In plaats van een bedrijfslogo aan beide kanten is voor de gelegenheid één kant bedrukt met het groene pictogram van de poster. Het idee was om voortaan het oud papier en karton in de groene zak buiten te zetten, zodat de cartonero er niet in iedere vuilniszak naar hoeft te zoeken. Zo zou een einde worden gemaakt aan de vuile handen van de cartonero én het gemorste vuil op straat, want niet in iedere straat neemt de cartonero de vuilniszak mee naar een park in de buurt. De modale cartonero scheurt de zak open waar ie staat en laat wat voor hem of haar geen waarde heeft op straat liggen waar het valt, met als gevolg gore trottoirs en als het regent verstopte putten. Helaas is er een tekort aan groene zakken bij de deelnemende supermarkten, terwijl de Porteños die wat weg te gooien hebben vinden dat de cartoneros hun eigen problemen maar moeten zien op te lossen. Vandaar de smeekbede op de posters. Wij doen al vanaf het begin mee, maar het zal nog wel even duren voordat de cartoneros, die al eens de zak van hun werkgever hebben gekregen, de groene zak van hun medeburgers zullen krijgen.

krijgt een vervolg in 2014